Muziek en brein
Neurowetenschapper, oprichter van kennisinstituut ITON en schrijver van het boek "Muziek en Brein" dhr Ben van Cranenburgh over taal, muziek en Ridder Mark.
Muziek … waarom? Er is geen enkel volk of cultuur in de wereld te vinden waar muziek niet op een of andere manier een rol speelt. Regendans, trommeltaal, gregoriaans, kampvuur-zingen, dorpsfanfare, song-festival en concertgebouw: muziek, muziek en nog eens muziek! Dat is wel merkwaardig, immers, zonder muziek sterven wij niet als vliegen. Daarom noemde Darwin muziek een evolutionair mysterie.
Toch zijn er wel degelijk enkele houtsnijdende evolutionaire argumenten voor muziek te leveren. Muziek bevordert bijvoorbeeld de sociale cohesie, de saamhorigheid. We zien dat bij demonstraties: muziek verenigt. Ook marsmuziek heeft in oorlogen zijn kracht laten zien. Bewegen op een ritme kan krachten bundelen: door “1-2-3 hup” heeft men blokken van 1000 kg kunnen verplaatsen (hunnebedden, piramides in Egypte). Muziek heeft een directe toegang tot onze emoties, heeft invloed op stemming. Sommige mensen overleven dankzij muziek: muziek kan een enorm houvast zijn voor mensen die in de put zitten en op het punt staan een einde aan hun leven te maken.
Maar er is meer: muziek is ook onlosmakelijk met taal verbonden. Taal is niet alleen maar een grammaticaal communicatiesysteem, maar heeft ook vele non-verbale aspecten: intonatie, ritme, accenten, gevoelswaarde. Voordat een kind taal verstaat, pakt het al de emoties van anderen op via intonatie. Er zijn zelfs theorieën die stellen dat in de evolutie het communiceren via intonatie vooraf is gegaan aan de ontwikkeling van verbale taal. Niet verwonderlijk dus dat ook nu nog muziek en taal sterk samenhangen. Dat is zeer duidelijk bij zingen: een lied vertelt een verhaal, maar dan met woorden en klanken. Het is zelfs mogelijk dat een relatief onbenullige tekst via een prachtige melodie een diepingrijpende betekenis krijgt!
We weten ook hoe belangrijk de muziek bij een film is: de dreigende basklarinettoon doet ons rillen, terwijl eigenlijk alleen maar een persoon te zien is die voorzichtig in de schaduw loopt. En, bedenk ook hoe spannend een hoorspel kan zijn. Bij voorlezen zonder enige intonatie, zullen de meeste kinderen afhaken. “Muzikaal voorlezen” is essentieel voor het overbrengen van betekenissen en emoties. Dit is de achterliggende gedachte bij het project “Lezen op Muziek” met Ridder Mark: een verhaal waarbij steeds passende muziek gekozen is om de betekenis te accentueren. Het verbaast dan ook niet dat we in het brein zien dat neurale netwerken voor taal en muziek gedeeltelijk overlappen: taal kan muziek sturen. Bach componeerde zijn Matthäus-passie geïnspireerd door het verhaal. Maar ook omgekeerd: muziek stuurt de taal. Toonhoogte en ritme voegen betekenis en emotie toe aan onze communicatie. Dat is per taal verschillend. Italiaans is een zeer muzikale taal. Bij het Chinees is dit effect nog sterker: de toonhoogte op zich draagt betekenis, Chinees is een “toontaal”.
BIO:
Stichting ITON | Instituut voor toegepaste Neurowetenschappen
Ben van Cranenburgh
Ben van Cranenburgh is neurowetenschapper en musicus. Hij studeerde geneeskunde en werkte vele jaren als onderzoeker. In 1987 richtte hij de stichting ITON op: Instituut voor toegepaste Neurowetenschappen, dat als doel heeft de (te grote) kloof tussen wetenschap en praktijk te overbruggen. Hij publiceerde de boekenreeks “Toegepaste Neurowetenschappen” (6 delen) en is docent/spreker in talrijke cursussen/congressen in binnen- en buitenland. Ben is gepassioneerd musicus., speelt klarinet en op bescheiden niveau piano en altviool. Hij was intensief betrokken bij de beginjaren van het Asko, Ensemble voor Hedendaagse muziek, was diverse malen solist en speelt mee in vele orkesten en ensembles. Zijn actieve betrokkenheid als musicus heeft hem tot het inzicht gebracht dat het bij muziek niet alleen gaat om het concert of de uitvoering, maar dat juist het proces van verkennen, instuderen en doorgronden van een muziekstuk van onschatbare waarde is.
Muziek en brein
ISBN: 9 789080 427556
Over de kracht van muziek
Ben van Cranenburgh
Muziek verrijkt het leven en beschermt tegen aftakeling. Dat geldt vooral voor actief muziek maken. Muziek bestaat eigenlijk niet objectief, maar is een creatie van ons brein: de emotie en het muzikale betoog bestaan bij de gratie van de hersenen. In de neurowetenschappen is veel onderzoek gedaan over de rol van de hersenen bij muziek. Echter, wetenschappers hebben soms weinig ervaring als actief musicus, ze hebben de muziek niet “van binnenuit” kunnen verkennen. Dan gaat er weleens iets mis: uitspraken als “Muziek zit rechts” en “Iedereen is muzikaal” zijn daar voorbeelden van. Dit boek geeft nuances. Het is geschreven vanuit twee ervaringsgebieden: neurowetenschappen en muziek. De neurowetenschappen hebben de musicus iets te bieden: hoe wordt muzikale informatie verwerkt, welke oefenmethodes zijn effectief? Omgekeerd vormt de praktijk van de muziek een uitdaging voor de neurowetenschapper: hoe is dat allemaal mogelijk? Dit boek brengt ook een pleidooi. Ons brein staat in principe open voor alle muziek. Daarbij past een breed aanbod, zodat iedereen kan kiezen en zich kan ontplooien in een zelfgekozen richting. Muziek moet op vele fronten een plaats hebben in onze samenleving: onderwijs, recreatie, cultuur en therapie.
Kortom: er zijn sterke argumenten om muziek een vaste plaats te geven in het onderwijs. Muziek kan een sterke invloed hebben op de ontwikkeling van talrijke cognitieve vaardigheden in het algemeen en taalvaardigheden in het bijzonder.